Jak skutecznie wspierać pacjentów w radzeniu sobie z jedzeniem podczas świąt Bożego Narodzenia?

Myśl o Bożym Narodzeniu przywołuje wiele pozytywnych emocji. Święta kojarzą się z zapachem piernika, radością oraz rodzinnymi spotkaniami. Jednocześnie wiele osób zauważa, że czas ten jest niezwykle trudny i stresujący.
Napięcie może wynikać z powodów tj. wydatki, sprzątanie, przygotowywanie posiłków itd.
Jego źródłem może być także lęk przed komentarzami ze strony członków rodziny, nakłanianiem do jedzenia czy utratą kontroli nad ilością spożywanych pokarmów. Z takimi obawami bardzo często borykają się pacjenci gabinetów dietetycznych i psychodietetycznych.

Święta Bożego Narodzenia a lęk przed oceną, którego doświadcza pacjent zmagający się z nadwagą lub otyłością

Pacjenci borykający się z nadwagą lub otyłością bardzo często obawiają się oceny ze strony rodziny. Wielu z nich spotkało się z licznymi negatywnymi  komentarzami dotyczącymi ich masy ciała czy domniemanej ilości spożywanego pokarmu.
Bardzo ważne jest wsparcie podopiecznych, którzy doświadczyli takich trudności oraz pokazanie im strategii radzenia sobie z podobnymi sytuacjami. Warto porozmawiać z nimi o tym, jak przekazywać asertywne komunikaty. 

Przykłady asertywnych komunikatów:

1. Członek rodziny: „Widzę, że sobie dogadzasz. Dobrze wyglądasz”

Pacjent: „Jest mi przykro, kiedy krytykujesz moje ciało. Proszę, abyś nie poruszała więcej tego tematu”.

W tym komunikacie ważne jest odniesienie się pacjenta do jego własnych uczuć zamiast do oceniania zachowania członka rodziny. Dzięki temu nie dochodzi do nerwowej wymiany zdań. 

2. Członek rodziny: „Widzę, że masz spore wahania wagi”.

Pacjent: „Trudno mi o tym mówić. Proszę, abyś nie poruszała tego tematu”.

W tym komunikacie  podobnie jak w poprzednim istotne  jest odniesienie się podopiecznego do jego emocji, a nie do intencji drugiej osoby. 

Nakłanianie do jedzenia oraz utrata kontroli nad odżywianiem podczas świąt Bożego Narodzenia

Wiele osób obawia się tego, że najbliżsi będą nakłaniać ich do jedzenia nadmiarowych porcji posiłków.
Dobrze jest pomóc im przygotować się na ten czas. Przede wszystkim wato wrócić z pacjentem do tematu uważnego jedzenia. W Święta, tak jak w każdy inny dzień w roku, podczas posiłków, warto obserwować bodźce płynące z własnego ciała. Dobrze jest odpowiadać sobie na pytania tj. „Czy jestem teraz głodny?”, „Czy mam ochotę na dodatkową porcję sernika?”, „Czy mam potrzebę, aby zjeść sałatkę?”.

Należy rozmawiać z pacjentami na temat ich przekonań dotyczących spożywania świątecznych posiłków.

Warto wspólnie rozważyć czy i dlaczego:
– należy spożyć 12 potraw,
– urażamy uczucia innych ludzi, odmawiając kolejnej porcji ciasta,
– w święta musimy czuć się przejedzeni.

Podopieczni powinni mieć możliwość, zastanowić się jak musiałyby wyglądać święta, aby czuli się dobrze. 
Warto zapisywać pomysły pacjentów wraz z patentami na wprowadzenie ich w życie. Należy zwrócić uwagę, że, w wielu sytuacjach, korzystne może okazać się poinformowanie rodziny o zmianie podejścia do sposobu celebrowania świąt. Bliscy wielokrotnie są przyzwyczajeni do faktu, że dana osoba zawsze ostatecznie ulega presji i zjada dodatkową porcję posiłku. Często też  nie zdają sobie sprawy z tego, że cel żywieniowy naprawdę ma dla niej znaczenie. 

Podejście czarno-białe do jedzenia a Święta Bożego Narodzenia

Wielu pacjentów poradni dietetycznych podchodzi do jedzenia w kategoriach czarno- białych.
Oznacza to, że albo stosują dietę w 100%, albo zupełnie lekceważą zalecenia specjalistów.
W jaki sposób powinni podjeść do jedzenia podczas świąt Bożego Narodzenia?
Warto zachęcać ich do dwóch metod: uważności na potrzeby własnego ciała oraz zastosowania planu minimum (podobnie jak podczas wakacji).
Uważne jedzenie pozwala na dostrzeżenie poziomu sytości, własnej chęci skosztowania produktów oraz podejmowania decyzji w zgodzie z samym sobą. Zakłada przyglądanie się swojemu odżywianiu z akceptacją.
Wprowadzenie planu minimum jest związane z zachowaniem umiaru w jedzeniu przy jednoczesnym braku restrykcji. Pacjenci nie powinni stosować w święta określonego planu żywieniowego, liczyć kalorii lub skupiać na eliminowaniu określonych grup pokarmów. Równocześnie korzystne byłoby to, aby zadbali o racjonalne porcje posiłków. Podopieczni powinni być wyedukowani w zakresie zniekształceń poznawczych np. myślenia czarno-białego.

Święta Bożego Narodzenia a Zaburzenia Odżywiania

Święta Bożego Narodzenia są bardzo stresujące dla osób zmagających się zaburzeniami odżywiania.
Ilość posiłków, sposób przygotowania jedzenia czy potencjalne  komentarze dotyczące wyglądu ze strony rodziny są przyczyną ogromnego lęku pacjentów.
Warto omawiać temat świąt nie tylko z pacjentami, ale także z ich najbliższymi. Rozmowę należy zacząć od przekonań i oczekiwań dotyczących tego czasu. Rodziny z reguły starają się przestrzegać pewnych tradycji i są przyzwyczajone do określonej formy spędzania świąt. Niestety, podopieczni zmagający się z zaburzeniami odżywiania, nie są w stanie sprostać tym założeniom i bardzo potrzebują wsparcia ze strony bliskich. Pomoc ta może być związana zarówno z przygotowywaniem posiłków jak zadbaniem o emocjonalne potrzeby osoby chorej np. stanięcie po jej stronie w przypadku pojawienia się negatywnych komentarzy przy świątecznym stole.
Warto porozmawiać z pacjentem o tym, jakie potrawy i w jakiej formie jest w stanie zjeść podczas świąt. Następnie należy opracować elastyczny plan, który ma za zadanie uspokoić pacjenta. Zapisanie planu (niekoniecznie w formie jadłospisu) może być też konkretną wytyczną dla rodziców pacjentów niepełnoletnich.  Powinno się rozmawiać z pacjentami o tym, w jaki sposób mogą zadbać o siebie poprzez spożywanie posiłków, na które mają zgodę i asertywne komunikowanie się z rodziną.
Dobrze jest rozmawiać z rodzinami pacjentów (szczególnie tych niepełnoletnich), o adekwatnych metodach wsparcia.  Warto zwrócić uwagę na to, aby starali się stać po stronie chorego oraz doceniali jego wysiłki. Powinni powstrzymać się od komentarzy np. „Za dużo to nie zjadłaś”, „No no ładnie zjadłaś”. Zamiast tego warto powiedzieć np. „Widziałam, że się bardzo starałaś. Rozumiem, że jest to dla Ciebie trudne”.

Sposoby na wspólne spędzanie czasu podczas świąt Bożego Narodzenia

W wielu polskich domach święta Bożego Narodzenia skupiają się wyłącznie na rozmowach i jedzeniu. Spędzanie wielu godzin przy stole może być bardzo trudne, szczególnie dla pacjentów, którzy borykają się z nadwagą lub zaburzeniami odżywiania.
Warto porozmawiać z podopiecznymi o tym, jakie aktywności mogliby podjąć podczas świąt.
Wiele osób docenia metody tj. granie w planszówki, spacer, gry komputerowe, wyjście na sanki, spacery z psem, zabawy z dziećmi itp.
Dobrze jest zachęcać pacjentów do szukania rozwiązań i wychodzenia z inicjatywą. 

Podsumowanie informacji dotyczących radzenia sobie z jedzeniem podczas świąt Bożego Narodzenia

Święta Bożego Narodzenia wielu osobom kojarzą się z radosnym, rodzinnym czasem. Niestety, mogą też być źródłem stresu i lęku. Dotyczy to szczególnie pacjentów poradni dietetycznych
i psychodietetycznych, którzy borykają się nadwagą, otyłością lub zaburzeniami odżywiania się.
Warto poruszać z podopiecznymi temat świąt, wpierać ich i pomagać im w poszukiwaniu rozwiązań ich problemów. W przypadku pacjentów niepełnoletnich należy otoczyć opieką także ich rodziny.
Bliscy bardzo często nie wiedzą, w jaki sposób pomagać swoim pociechom i sami potrzebują wsparcia. 

Autor: mgr Maria Sobieszek