CZ.3 Jak odpowiednio przygotować pacjenta i przeprowadzić badanie składu ciała na analizatorze?

W celu uzyskania najbardziej wiarygodnych i powtarzalnych wyników analizy składu ciała metodą impedancji bioelektryczne należy zwrócić uwagę na odpowiednie przygotowanie analizatora, przygotowanie pacjenta, prawidłowo przeprowadzić analizę oraz uwzględnić ewentualne przeciwwskazania.

Przygotowanie analizatora

Analizatory przeznaczone do pomiarów w pozycji pionowej powinny być ustawione na stabilnym i równym podłożu. Przed analizą powinny być wypoziomowane i odtłuszczone.

Przygotowanie pacjenta do badania

Należy zwrócić uwagę na czynniki mogące wpływać za zawartość elektrolitów i płynów. Często niemożliwe jest wykonanie badania na czczo, ale warto zwrócić uwagą, aby pacjent przystępował do badania minimum 60 minut po spożyciu pokarmów i konsumpcji płynów. W przypadku obfitego posiłku czas ten powinien zostać wydłużony. Nie powinien wykonywać intensywnych ćwiczeń fizycznych na 12 godzin przed badaniem, korzystać z sauny  oraz wykazywać objawów chorób infekcyjnych [11].

Ponadto:

• Należy zalecić pacjentowi opróżnienie pęcherza moczowego na ok 15min przed badaniem.
• W przypadku potrzeby wpisania wysokości ciała pomiar wysokości powinien być wykonany bezpośrednio przed badaniem i wpisany do analizatora z dokładnością do 1cm. W przypadku braku takiej możliwości należy wpisać wysokość zgodnie z wiedzą pacjenta i zanotować w celu wpisania takiej samej wartości przy pomiarach kontrolnych [12].
• Analiza powinna być wykonana w bieliźnie, jeżeli nie ma takiej możliwości należy zlecić pacjentowi sprawdzenie masy odzieży przed analizą (np. w domu na wadze łazienkowej) w celu naniesienia tych danych do analizatora.

Przebieg badania

•  Badany powinien stanąć na analizatorze w taki sposób, aby stopy na jak największej powierzchni dotykały elektrod. Kończyny dolne powinny być wyprostowane w stawach kolanowych i nie powinny do siebie przylegać, jeżeli nie ma takiej możliwości należy rozważyć rozdzielenie kończyn bawełnianym kawałkiem materiału lub chusteczką.
• W przypadku analizatorów z możliwością segmentowych pomiarów elektrody do rąk należy podać pacjentowi po wyświetleniu całkowitej masy ciała na urządzeniu (w przeciwnym razie ich masa zostanie wliczona do całkowitej masy ciała badanego, co wpływanie na analizę wszystkich komponentów tkankowych masy ciała).
• Elektrody w rękach powinny być trzymanie w sposób naturalny (stabilny, ale nie zbyt mocny), kończyny górne powinny być odwiedzione od tułowia i proste w stawie łokciowym.
• Badany powinien stać nieruchomo przez cały czas trwania analizy.
• W przypadku pomiarów w pozycji horyzontalnej elektrody powinny być umieszczone ostrożnie,  wg wskazań producenta (zwykle na linii środkowej grzbietowej powierzchni rąk i stóp) na wcześniej zdezynfekowanej skórze.
• W przypadku, kiedy analizator posiada możliwość pomiaru w trybie „sport” należy przestrzegać zaleceń producenta dotyczącego użycia tego trybu analizy.
• Już podczas przeprowadzania pierwszej analizy u danego pacjenta warto zwrócić uwagę, aby była prowadzona w warunkach możliwych do odtworzenia (m.in. godzina pomiaru, u kobiet faza cyklu).
• W przypadku analizy w pozycji pionowej należy zwrócić uwagę na temperaturę stóp i dłoni (nie powinny mieć odczuwalnie niższej temperatury od fizjologicznej temperatury ciała).
• Zgrubiały naskórek na podeszwach stóp może uniemożliwić wykonanie analizy. W przypadku trudności należy rozważyć przetarcie stóp i elektrod płynem stosowanym do dezynfekcji i/lub położyć chusteczki do dezynfekcji na elektrody.

Przeciwwskazania

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania analizy składu ciała metodą BIA jest wszczepiony rozrusznik serca [13].  Nie wykonuje się również analiz kobietą ciężarnym. Co prawda natężenie i częstotliwość prądu stosowana w technologi BIA nie powinna mieć wpływu na płód, jednak  taka analiza byłaby zupełnie niemiarodajna z racji na zmieniające się nawodnienie podczas trwania ciąży. Warto o tym pamiętać, aby ewentualnie uspokoić pacjentkę, która wykonała analizę składu ciała wcześniej niż test ciążowy.

Metalowe elementy w ciele nie są przeciwwskazaniem do wykonania analizy, ale będą wpływać na wynik, co należy to uwzględnić w interpretacji. Implanty w formie silikonowej zwykle wpłyną na wzrost masy tkanki tłuszczowej.

Podsumowanie

Trudno o całkowicie satysfakcjonującą metodę analizy składu ciała. Jednak odpowiednie przygotowanie do analizy BIA, prawidłowe przeprowadzenie i co najważniejsze właściwa interpretacja uzyskanego wyniku może stanowić dla dietetyka dobre narzędzie pracy.

Autor: mgr Magdalena Superson ,dietetyk, www.cateringdietetyczny.pl

Bibliografia:

1. Heymsfield S., Lohman T., Wang Z., Going S. Human Body Composition, Human Kinetics, 2005
2. Bolanowski M., Zadrożna-Śliwka B., Zatońska K., Badanie składu ciała— metody i możliwości zastosowania w zaburzeniach hormonalnych, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2005, tom 1, nr 1, s. 20–25.
3. Daves P.S., Cole T.J, Body composition techniquesin health and disease Cambrige University Press, 1995, 36.
4. Jensen M.D., Kanaley J.A., Reed J.E.,Sheedy P.F.: Measurement of abdomi-nal and visceral fat with computed to-mography and dual-energy x-ray ab-sorptiometry. Am. J. Clin. Nutr. 1995; 61: 274–278.
5. Shephard P.J., Body composition in biological anthropology, Cambrige University Press, 1991, 15.
6. Peppa M., Stefanaki C., Papaefstathiou A., Boschiero D., Dimitriadis G., Chrousos G. Bioimpedance analysis vs. DEXA as a screening tool for osteosarcopenia in lean, overweight and obese Caucasian postmenopausal females, Hormones (Athens). 2017 Apr;16(2):181-193.
7. Bolanowski M., Nilsson B.E.: Asses-sment of human body composition using dual-energy X-ray absorptiometry and bioelectrical impedance analysis.Med. Sci. Monit. 2001; 7: 1029–1033.
8. Chen W., Jiang H.,, Yang J., Yang H., Liu J., Zhen X., Feng L., Yu J., Body Composition Analysis by Using Bioelectrical Impedance in a Young Healthy Chinese Population: Methodological Considerations, Food Nutr Bull. 2017 Jun;38(2):172-181.
9. Coppini LZ. Waitzberg DL. Campos AC. Limitations and validation of bioelectrical impedance analysis in morbidly obese patients. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2005; 8: 329 – 332.
10. Major-Gołuch A., Miazgowski T., Krzyżanowska-Świniarska B., Safranow K., Hajduk A. , Porównanie pomiarów masy tłuszczuu młodych zdrowych kobiet z prawidłowąmasą ciała za pomocą impedancji bioelektrycznej i densytometrii, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2010, tom 6, nr 4, 189–195.
11. Lewitt A., Mądro E., Krupienicz A., Podstawy teoretyczne i zastosowania analizy impedancji bioelektrycznej (BIA), Endokrynologia, Otyłość, Zaburzenia Przemiany Materii 2007, tom 3, nr 4, s. 79–84.
12. Piepiora P., Superson M., Witkowski K., Personality and the body composition of athletes using the example of the Polish national youth female wrestling team, Journal of Combat Sports and Martial Arts 2017; 8 (2): 107-109.
13. . http://www.tanitapolska.pl/faq