Co zrobić, aby pacjenci nie rezygnowali ze współpracy dietetycznej?

Dietetycy bardzo często zastanawiają się, z jakich przyczyn pacjenci przestają odwiedzać ich gabinety. Teoretycznie prawidłowo wykonują swoją pracę. Dają zalecenia zgodne z obecnym stanem wiedzy, skrupulatnie opracowują jadłospisy, dokładnie omawiają wyniki analizy składu ciała. Niestety, mimo tych wszystkich starań, część pacjentów wycofuje się ze współpracy.

Jakie mogą być przyczyny tego zjawiska?
Jakich, nieświadomie popełnianych, błędów powinni unikać dietetycy?
Czy skutecznej współpracy z pacjentem można się nauczyć?

Znaczenie wiedzy z zakresu psychologii i psychodietetyki w budowaniu relacji z pacjentem

Większość dietetyków należy do absolwentów szkół medycznych, których wykładowcami są w dużej mierze lekarze. Specjaliści Ci, w swojej pracy z reguły używają stylu dowodzącego, czyli dają pacjentom instrukcje postępowania dotyczące np. stosowania farmakoterapii. Tłumaczą jak powinni i jak nie powinni postępować, a następnie rozliczają z rezultatów. Spotkania w gabinecie lekarskim są zwykle krótkie i nie ma w nich miejsca na nawiązywanie relacji.
W odróżnieniu od lekarzy dietetycy są specjalistami, którzy prowadzą długotrwałe procesy, w których nawiązanie relacji ma kluczowe znaczenie. Niestety, okazuje się, że posiadanie empatii i szczera chęć pomocy drugiemu człowiekowi to często zbyt mało, aby z sukcesem przeprowadzić pacjenta przez proces zmiany nawyków żywieniowych. Niezbędna do tego jest wiedza z zakresu psychologii i psychodietetyki.

Dzięki niej dietetycy wiedzą jak:
– organizować czas podczas konsultacji, aby były one jak najbardziej efektywne,
– przejrzyście wyjaśniać  zasady współpracy i stawiać granice,
– nawiązywać relację z pacjentami i dawać  im poczucie bezpieczeństwa;

Bariery komunikacyjne w relacji z pacjentem

Wielu dietetyków, wzorując się na wykładowcach i własnych doświadczeniach z gabinetów lekarskich, rozpoczynając pracę zawodową, przyjmuje podobny styl pracy. Niestety, charakterystyczny dla stylu dowodzącego, sposób formułowania komunikatów bardzo często wzbudza opór pacjentów.
Do najczęstszych barier komunikacyjnych należą: obwinianie i osądzanie, nakazywanie, nadmierne wypytywanie, ignorowanie, przerywanie wypowiedzi, używanie żargonu medycznego, nieumiejętne i zbyt szybkie udzielanie rad. 
Dietetycy powinni dbać o to, aby generować jak najmniej barier komunikacyjnych, które mogą uniemożliwić długotrwałą współpracę z pacjentami.
Warto zauważyć, że do gabinetów dietetycznych niejednokrotnie trafiają ludzie z ogromnymi bagażami trudnych doświadczeń. Mogą to być np. liczne nieudane próby redukcji masy ciała, chroniczny brak zasobów psychoenergetycznych, choroby przewlekłe, problemy rodzinne. Wielu pacjentów boryka się z poczuciem wstydu i porażki. Decyzja o spotkaniu ze specjalistą  jest, dla wielu z nich, bardzo często ogromnym wyzwaniem. Dlatego też, jeśli pacjent trafi do dietetyka, który zamiast go wysłuchać i spróbować popatrzeć na problem z jego perspektywy zacznie go oceniać czy moralizować, prawdopodobnie wycofa się ze współpracy.

Budowanie relacji pomiędzy dietetykiem a pacjentem

Nawiązanie prawidłowej relacji z pacjentem jest filarem skutecznej współpracy psychodietetycznej.
Podczas pierwszego spotkania dietetyk powinien przede wszystkim poznać pacjenta, jego cele i historię problemu. Bardzo ważne jest to, aby specjalista postarał się spojrzeć na sytuację z perspektywy podopiecznego. Ponadto powinien zapytać o poprzednie próby osiągnięcia danego celu i dołożyć wszelkich starań, aby, razem z pacjentem, odkryć czemu nie zakończyły się sukcesem. Ważne jest to, aby nie miało to formy oceniania, lecz wspólnego wyciągania wniosków.
Warto też zapytać pacjenta, dlaczego dany cel jest dla niego ważny i poprosić, aby podał powody motywacyjne. Dzięki temu podopieczny może wypowiedzieć się tzw. językiem zmiany. Jest to metoda zaczerpnięta z dialogu motywującego, który bardzo dobrze sprawdza się podczas konsultacji dietetycznych.
Bardzo istotną kwestią jest zbudowanie relacji z pacjentem tak, aby czuł się akceptowany i nieoceniany.
Warto zauważyć, że pacjenci często rezygnują z wizyt u dietetyka, kiedy nie uzyskują oczekiwanych rezultatów np. spadku masy ciała. Jest to związane z odczuwanym przez nich wstydem, a także przekonaniem, że brak efektów przekreśla sens spotkania ze specjalistą. Dobrze jest wyjaśniać pacjentowi, że spotkanie jest szczególnie potrzebne właśnie wtedy, gdy ciężko mu realizować cele lub  pojawia się kryzys. Należy także zaznaczyć, że kryzysy są naturalne w procesie zmiany nawyków żywieniowych. Dietetyk jest osobą, która w takich sytuacjach będzie go wspierać, szukać razem z nim, przyczyn i rozwiązań problemów. Nie będzie go oceniać i wpędzać w poczucie winy.

Udzielanie pacjentowi rad zgodnie z duchem dialogu motywującego

Dużym błędem, popełnianym przez specjalistów, jest zbyt szybkie przechodzenie do udzielania rad. Jeśli dietetyk chce dać pacjentowi wskazówkę lub coś zalecić, powinien wcześniej zapytać, czy pacjent tego potrzebuje. Następnie, zrozumiałym językiem, wyjaśnić zagadnienie. Na końcu warto poprosić podopiecznego o informację zwrotną czy wiedza jest dla niego przydatna i zrozumiała. Dzięki temu dietetyk może mieć pewność, że pacjent rozumie jego przekaz i zdobywa użyteczne wiadomości.

Wyjaśnianie założeń jadłospisów i zaleceń dietetycznych

Niewielu dietetyków tłumaczy pacjentom, dlaczego posiłki, w ich jadłospisach, bilansowane są w określony sposób i w jaki sposób stosować wymienniki. W efekcie pacjenci nie wiedzą np. po jakie produkty i posiłki sięgnąć, gdy nie będą mieli możliwości przygotowania dania z jadłospisu.
Bardzo często jest to jedna z przyczyn zaprzestawania stosowania diety i podchodzenia do zaleceń dietetycznych w sposób czarno- biały.
Dlatego też bardzo ważne jest prowadzenie edukacji żywieniowej, omawianie jadłospisów i odpowiadanie na pytania pacjentów. Należy pamiętać o tym, że wszystkie działania powinny być prowadzone za zgodą pacjenta, w sposób dostosowany do jego możliwości.

Docenianie postępów pacjenta dotyczących stosowania jadłospisu i zmiany nawyków żywieniowych

Rozmowy w gabinetach dietetycznych bardzo często dotyczą błędów popełnianych przez pacjenta podczas stosowania jadłospisu, kryzysów w procesie zmiany nawyków żywieniowych czy planowaniu kolejnych działań psychodietetycznych. Często pomijany jest aspekt zauważania dotychczasowych osiągnięć. Tymczasem pokazywanie pacjentowi jego sukcesów i zasobów jest bardzo ważnym elementem pracy psychodietetycznej. Dzięki temu podopieczny ma możliwość realnie ocenić swoje postępy, zauważając zarówno potknięcia, jak i zasługi. Pozwala mu to doceniać swoje działania, nie patrzeć na proces zmiany nawyków żywieniowych i stosowanie jadłospisu w sposób czarno-biały i nie poddawać się po popełnieniu małego błędu. Pacjent ma także szansę nauczyć się traktowania potknięć dietetycznych jako lekcji, a nie porażek.

Podsumowanie informacji o błędach, które nieświadomie popełniają dietetycy

Wielu dietetyków ma ogromne podstawy do bycia świetnymi specjalistami. Dysponują istotnymi zasobami rzetelnej wiedzy i wielkimi pokładami empatii oraz szczerej chęci pomocy ludziom.
Niestety, brakuje im narzędzi z zakresu dietetyki i psychodietetyki, które pozwoliłyby im skutecznie przeprowadzać pacjentów przez proces zmiany nawyków żywieniowych. Warto zauważyć, że psychologia i psychodietetyka są naukami, do których, w obecnych czasach mamy bardzo dobry dostęp. Istnieje wiele publikacji, kursów i szkoleń poświęconych tym zagadnieniom. Warto z nich korzystać i stale zdobywać nową wiedzę i umiejętności. Połączenie wiedzy z zakresu żywienia, empatii i zaangażowania oraz znajomości narzędzi i technik z zakresu psychologii i psychodietetyki, z czasem przyniesie sukcesy na polu zawodowym.

Autor: Maria Sobieszek