Co powinien zrobić dietetyk, kiedy jego pacjent nie chudnie?
Planer dla Dietetyka – Październik 2021 – do druku
24 września, 2021
Planer dla Dietetyka – Listopad 2021 – do druku
25 października, 2021
Dietetycy prowadzący indywidualnych pacjentów wkładają wiele pracy i wysiłku w to, aby ich podopieczni uzyskiwali założone cele. Starają się ich słuchać, indywidualnie dostosowywać zalecenia, służyć radą pomiędzy wizytami. Mimo to nierzadko dochodzi do sytuacji, kiedy u pacjenta nie widać postępów.
W praktyce sytuacja ta najczęściej dotyczy pacjentów zmagających się z nadwagą i otyłością, którzy nie uzyskują spadku masy ciała.
Czynniki wpływające na brak efektów diety redukcyjnej
Przyczynami braku efektów odchudzania mogą być czynniki tj.: złe dostosowanie kaloryczności diety redukcyjnej, choroby (np. niedoczynność tarczycy), zbyt mała aktywność fizyczna oraz niedokładne stosowanie lub nieprzestrzeganie jadłospisu.
Działania, które warto podjąć, gdy pacjent nie chudnie mimo zastosowania diety redukcyjnej
W sytuacji, kiedy pacjent pojawia się w gabinecie po raz kolejny i wciąż nie widać efektów zmiany sposobu żywienia dietetyk powinien rozważyć kilka kwestii.
Po pierwsze, musi zastanowić się, czy odpowiednio dobrał kaloryczność diety. Możliwe, że pacjent poprosił go o zaczęcie od wysokiego progu kalorycznego lub zadeklarował zbyt wysoką aktywność fizyczną.
Zdarzają się także sytuacje, w których kaloryczność jest zbyt niska. Powoduje to, że pacjent nie jest
w stanie utrzymać diety. W konsekwencji sięga po dodatkowe produkty. Ponadto, może w takiej sytuacji rezygnować z treningów lub podświadomie ograniczyć spontaniczną aktywność fizyczną.
Po drugie, warto ponownie przeanalizować wyniki badań pacjenta. Jeśli wcześniej nie wykonywał badań w kierunku chorób tarczycy, można poprosić, aby udał się do laboratorium.
Jeśli specjalista zauważy inne możliwe problemy zdrowotne, mogące mieć wpływ na proces odchudzania, może zalecić podopiecznemu kontakt z lekarzem, który zdecyduje o diagnostyce.
W praktyce bardzo rzadko zdarzają się pacjenci, u których faktycznie udaje się zdiagnozować chorobę negatywnie oddziałującą na metabolizm. Najczęściej przyczyny braku efektów odchudzania leżą
w nieprzestrzeganiu przez pacjenta zaleceń dietetycznych.
Rozmowa z pacjentem, który nie chudnie mimo diety redukcyjnej
Do podjęcia rozmowy z pacjentem, który nie uzyskuje oczekiwanych rezultatów diety redukcyjnej, warto dobrze się przygotować np. wypisać pytania, nastawić na aktywne słuchanie podopiecznego, postarać się nie oceniać go z góry. Kiedy podczas analizy składu ciała okaże się, że pacjent ponownie nie uzyskał efektu, warto poprosić go o szczerą rozmowę. Dobrze jest zachęcić pacjenta do wspólnego przeanalizowania jadłospisu. W tym momencie należy przypomnieć pacjentowi, że działanie to nie ma na celu wytykania mu błędów czy wyśmiewania jego sposobu realizowania założeń diety. Chodzi
o znalezienie przyczyn niepowodzeń , wyciągnięcie wniosków i opracowanie skutecznej strategii działania. Ponadto, dietetyk nie obrazi się, jeśli pacjent skrytykuje przygotowany przez niego jadłospis.
Podczas rozmowy z pacjentem warto dopytać o:
– dokładność stosowania gramatur (szczególnie w przypadku produktów kalorycznych tj. oliwa, orzechy, owoce suszone itd.), *
– podjadanie,
– jedzenie pod wpływem emocji,
– odczuwanie sytości po spożyciu posiłków zamieszczonych w jadłospisie,
– czynniki psychologiczne tj. zasoby psychologiczne i zdrowotne;
Po zdiagnozowaniu przyczyny problemu można przeprowadzić z pacjentem edukację żywieniową lub psychodietetyczną.
| Przykłady przyczyn | Przykładowe rozwiązanie |
|---|---|
| Niedokładne odmierzanie oliwy, oleju oraz kromek chleba. | Edukacja dotycząca kaloryczności wspomnianych produktów. Przedstawienie pacjentowi zasad ważenia poszczególnych artykułów spożywczych (im większa kaloryczność produktu, tym dokładniej należy zweryfikować jego ilość). |
| Stosowanie zbyt dużych porcji orzechów i pestek | Uświadomienie pacjentowi, że produkty te mają wysoką wartość energetyczną |
| Podjadanie między posiłkami | Zmiana rozkładu posiłków |
| Odczuwanie głodu miedzy posiłkami | Weryfikacja kaloryczności i indeksu sytości posiłków |
| Jedzenie emocjonalne | Praca psychodietetyczna Praca terapeutyczna |
| Brak czasu na przygotowanie posiłków zamieszczonych w jadłospisie | Skrócenie czasu przygotowywania posiłków |
Przykłady dialogów dietetyka z pacjentem, który nie chudnie mimo stosowania diety redukcyjnej
| Dietetyk: Przyznam szczerze, że martwi mnie fakt, że Pani nie chudnie. Zastanawiam się z czego to wynika. Czy domyśla się Pani jaka może być przyczyna? Pacjentka: Sama nie wiem, codziennie gotuję zalecone przez Panią posiłki. Zajmuje mi to sporo czasu, a efektu jak nie było, tak nie ma. Bardzo mi zależy na tym, aby schudnąć. Dietetyk: Rozumiem. Wkłada pani dużo czasu i serca w to aby zmienić sposób odżywiania, a na wadze wciąż nie widać efektu. Może mogłybyśmy razem przeanalizować Pani dietę i poszukać czynnika, który może zakłócać odchudzanie? Pacjentka: Możemy, jeśli to coś da… Jestem chyba Pani najgorszą pacjentką. Inni pewnie szybko chudną…. Dietetyk: Odchudzanie to bardzo skomplikowany proces. Wiele osób boryka się w tym czasie z licznymi trudnościami. Zdarza się, że trzeba zweryfikować dietę lub wprowadzić korektę do planu żywieniowego. Jestem tu po to, aby pomóc Pani znaleźć rozwiązanie. |
| Dietetyk: Dzięki analizie Pani sposobu żywienia udało nam się ustalić, że przyczyną braku efektów stosowania jadłospisu było podjadanie orzechów . Ponadto, usłyszałam, że porcje obiadowe są zbyt duże, a kolacyjne zbyt małe. Spowodowało to zjadanie większej porcji jedzenia na kolację. Pacjentka: Nie spodziewałam się, że orzechy mają tak dużo kalorii. Będę musiała z nich zrezygnować, mimo, że bardzo mi smakują. Dietetyk: A co sądzi Pani o tym, aby dodawać orzechy np. do sałatki lub zabierać do pracy np. 5 orzechów w małym pudełeczku? Potrafiłaby Pani zjeść wyznaczoną porcję czy też rozpoczęcie jedzenia orzechów skończyłoby się skonsumowaniem całej paczki ? Pacjentka: Myślę, że nie dałabym rady zjeść jedynie 5 orzechów w ramach przekąski. Jednak dodawanie ich do sałatki wydaje mi się dobrym pomysłem. Dietetyk: Dobrze. A czy chciałaby Pani abym w następnym jadłospisie zaplanowała mniejsze obiady i większe kolacje? Pacjentka: Tak, zdecydowanie ułatwiłoby mi to stosowanie się do diety. |
Znaczenie relacji dietetyk – pacjent podczas omawiania braku efektów diety redukcyjnej
Pacjenci bardzo często wstydzą się przyznać, że nie potrafią zastosować się do diety. Wielu z nich ma przekonanie, że do dietetyka można przyjść wyłącznie wtedy, kiedy jest powód, aby się pochwalić. Nie utożsamiają go z osobą, do której można zwrócić się z problemem dotyczącym stosowania jadłospisu. Dlatego też tak ważne jest nawiązanie i podtrzymywanie z pacjentem relacji opartej na zaufaniu. Podopieczny musi być pewny, że zawsze może omówić z dietetykiem trudności związane przestrzeganiem zaleceń żywieniowych. Ponadto, nigdy nie zostanie wyśmiany ani negatywnie oceniony.
Warto zauważyć, że osoby, które zmagają się z nadwagą lub otyłością bardzo często mają obniżone poczucie własnej wartości. Zbudowanie w nich poczucie bezpieczeństwa i zdobycie ich zaufania nie jest prostym zadaniem. Dlatego też warto cały czas pracować nad relacją z podopiecznym.
Czynniki psychodietetyczne wpływające na nieprzestrzeganie jadłospisu
Bardzo często pacjenci, którzy zgłaszają się do gabinetów dietetycznych, w celu redukcji masy ciała, zmagają się z jedzeniem emocjonalnym lub kompulsywnym objadaniem się. Niestety, nie zawsze informują o tym swojego dietetyka. Wynika to z towarzyszącego im wstydu.
Niejednokrotnie, mimo modelowo przeprowadzonej przez specjalistę pierwszej konsultacji pacjent nie jest w stanie przyznać się do swojego problemu. Również podczas analizy jadłospisu i kontroli masy ciała może czuć się bardzo niekomfortowo.
Jedyną metodą na to, aby podopieczny odważył się szczerze powiedzieć o tym, z czym się boryka, jest dbanie o prawidłową relację, okazywanie szacunku, unikanie moralizowania i krytykowania.
Takie zachowanie specjalisty zwiększa szansę na zdobycie zaufania i szczerość ze strony pacjenta.
Podsumowanie informacji o przeprowadzeniu rozmowy z pacjentem, który nie chudnie mimo stosowania diety redukcyjnej
W praktyce dietetycznej zdarzają się sytuacje, kiedy pacjenci mają trudność z uzyskaniem założonego celu. Przyczyny tego zjawiska dotyczą głównie braku świadomości żywieniowej, nieodpowiedniego dostosowania diety oraz czynników psychologicznych.
Aby skutecznie pomóc pacjentowi odzyskać kontrolę nad odchudzaniem dietetyk powinien zidentyfikować czynnik odpowiedzialny za brak skuteczności diety.
W tej sytuacji bardzo ważne jest przygotowanie do rozmowy z pacjentem, odpowiedni sposób formułowania komunikatów oraz empatia. Specjalista nie powinien oceniać ani moralizować pacjenta. Jego zadaniem jest udzielenie podopiecznemu pomocy w odnalezieniu przyczyn problemu oraz metod modyfikacji zachowań żywieniowych.
Bilbiografia:
1. Herrin M., Nutrition Counseling in the Treatment of Eating Disorders, Taylor and Francis Group, London 2003.
2. Odgen J.: Psychologia odżywiania się, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
3. Rollnick S.,Miller W.: Dialog motywujący. Jak pomóc ludziom w zmianie. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagilońskiego, Kraków 2014.
Autor: mgr Maria Sobieszek
