Skuteczne strategie psychodietetyczne: Pomoc w walce z emocjonalnym jedzeniem

Jedzenie emocjonalne
Jedzenie emocjonalne definiowane jest jako styl jedzenia, który cechuje się skłonnością do sięgania po żywność w odpowiedzi na odczuwane emocje. Jedzenie może być odpowiedzią zarówno na emocje przyjemne, jak i nieprzyjemne.

Funkcje jedzenia a jedzenie emocjonalne

Jedzenie pełni wiele funkcji tj. biologiczne, psychologiczne i społeczne. Ludzie sięgają po żywość nie tylko wtedy, gdy chcą zaspokoić potrzeby fizjologiczne. Spożywanie posiłków jest tradycyjną formą wspólnego spędzania czasu czy świętowania. Ponadto jedzenie może także pełnić funkcję nagrody czy kary. Ludzie na wczesnym etapie życia uczą się kojarzyć jedzenie z określonymi sytuacjami i emocjami.

Wpływ jedzenia emocjonalnego na jakość życia

Obserwując zwyczaje żywieniowe w społeczeństwie, łatwo zauważyć, że niewiele jest osób, które jedzą wyłącznie w odpowiedzi na potrzeby fizjologiczne. Większość ludzi doświadcza jedzenia w sytuacjach społecznych lub lubi sprawić sobie mała przyjemność w postaci słodkiego deseru. Wspomniane okoliczności bywają odbierane jako przyjemne i wpisują się w zasadę 80/20. Nie są przeciwwskazane.
O problemie z jedzeniem emocjonalnym możemy powiedzieć dopiero wtedy, gdy częstotliwość spożywania posiłków pod wpływem emocji jest zbyt duża i kiedy dana osoba nie dysponuje innymi metodami regulacji emocji.

Styl życia a jedzenie emocjonalne

Pacjenci gabinetów psychodietetycznych bardzo często wspominają o tym, że nie radzą sobie z nadmiarem obowiązków. Niejednokrotnie borykają się z niemożnością zadbania o podstawowe potrzeby organizmu. Ciężko im wygospodarować czas na przygotowanie posiłku, aktywność fizyczną czy wystarczającą ilość snu. Powoduje to przewlekłe napięcie i przemęczenie. W tej sytuacji dla wielu osób jedzenie staje się jedyną formą wypoczynku. Żywność jest stosunkowo niedrogim, łatwo dostępnym i szybkim sposobem ukojenia nieprzyjemnych odczuć. Warto dodać, że większość osób wybiera tę metodę w sposób zupełnie podświadomy.

Znaczenie wywiadu psychodietetycznego w pracy z pacjentem borykającym się z jedzeniem emocjonalnym

Praca psychodietetyczna z pacjentem zmagającym się z jedzeniem emocjonalnym powinna rozpocząć się od obszernego wywiadu psychodietetycznego. Specjalista musi poznać nie tylko zwyczaje żywieniowe podopiecznego, ale także zdobyć jak najwięcej informacji o jego stylu życia.
Następnie powinien skonfrontować pacjenta z zauważonymi mechanizmami oraz związkami przyczynowo-skutkowymi. Rozmowa ta nie powinna mieć formy wykładu, lecz dialogu.
Dobrym pomysłem jest to, aby psychodietetyk zapytał pacjenta, czy jego wnioski i spostrzeżenia są słuszne.

Pomocne mogą być sformułowania tj.

• „Czy dobrze rozumiem, że sięga Pani po słodycze z reguły wtedy, gdy jest Pani zmęczona?”

• „Z Pani wypowiedzi wynika, że spożywa Pani słodycze pod wpływem stresu. Czy zgodzi się Pani z moim wnioskiem?”

Dobre zrozumienie sytuacji pacjenta jest bardzo ważne dla ustalenia metod działania.

Warto też dowiedzieć się od jak dawna pacjent boryka się z jedzeniem emocjonalnym i czy ma jakiekolwiek inne strategie radzenia sobie z nieprzyjemnymi emocjami.

Psychodietetyczne strategie radzenia sobie z jedzeniem emocjonalnym

Poznanie historii i sytuacji pacjenta oraz  zauważenie przyczyn i okoliczności jedzenia emocjonalnego jest kluczowe dla ustalenia strategii działania.
W większości praca psychodietetyczna opiera się na, możliwych  do wprowadzenia, modyfikacjach stylu życia oraz racjonalnych strategiach radzenia sobie z emocjami. U większości pacjentów praca dotyczy regulacji uczucia stresu, napięcia czy smutku. Służą do tego techniki tj. wprowadzenie czynności alternatywnych czy odraczanie sięgania po pokarm.

Zastosowanie czynności alternatywnych w pracy z pacjentem borykającym się z jedzeniem emocjonalnym

Jedną z najczęściej stosowanych technik pracy psychodietetycznej jest wprowadzenie tzw. czynności alternatywnych.
Zadaniem podopiecznego jest zauważenie określonego stanu, a także  towarzyszących mu, myśli, emocji i reakcji fizjologicznych. Następnie powinien on wprowadzić czynność, która pomoże mu w sposób konstruktywny poradzić sobie z nieprzyjemnymi doznaniami. Działania powinny być: aktywne, przyjemne i dostępne.  Muszą być dobrane indywidualnie do potrzeb oraz możliwości danej osoby. Mogą to być czynności tj. rozmowa z przyjacielem, robienie na drutach,  wyjście na spacer, rozciąganie, kolorowanie, śpiewanie, zabawa ze zwierzakiem, rozwiązywanie krzyżówek itd.

Zastosowanie techniki odraczania sięgania po żywność podczas pracy psychodietetycznej z pacjentem borykającym się z jedzeniem emocjonalnym

Dobrym pomysłem jest zaproponowanie pacjentowi odroczenie sięgnięcia po jedzenie. Ćwiczenie polega na tym, aby pacjent zauważył myśl dotyczącą potrzeby sięgnięcia po żywność i postarał się powstrzymać od działania np. przez 10 minut.
Dzięki temu ma szansę zastanowić się nad tym, czy naprawdę potrzebuje sięgnąć po jedzenie i jaką funkcję  w tym momencie by ono spełniło. Ponadto ćwiczenie sprawia, że zachowania żywieniowe powoli przestają bym działaniami o charakterze impulsywnym, a stają się coraz bardziej świadome.
Z czasem podopieczny uczy się  odraczać jedzenie przez coraz dłuższy okres czasu.
Ponadto ma okazję obserwować swoje myśli i emocje oraz zyskiwać coraz więcej samoświadomości.

Znaczenie wsparcia specjalisty w pracy psychodietetycznej z pacjentem zmagającym się z jedzeniem emocjonalnym

Wprowadzenie działania nie jest łatwe. Narzędzia psychodietetyczne  początkowo mogą nie być w 100% skuteczne. Mogą działać np. w 3 lub 5 przypadkach na 10  prób. Ważne jest to, aby w takich sytuacjach wspierać pacjenta, pomagać mu w wyciąganiu wniosków i zachęcać do ponownego działania. Jedynie regularne wykonywanie czynności alternatywnych przynosi oczekiwane efekty. Pacjent i nie powinien zniechęcać się nieudanymi próbami . Ponadto, warto pokazywać mu postępy.
Warto zauważyć, że wielu podopiecznych gabinetów psychodietyetycznych ma tendencje do zauważania jedynie sytuacji, w  których nie udało im się sprostać zadaniu. Niestety, mało osób docenia spadek częstotliwości jedzenia emocjonalnego czy momenty, w których skutecznie zastosowali technikę psychodietetyczną.

Restrykcje żywieniowe a jedzenie emocjonalne

Jedzenie emocjonalne bardzo często dotyka osób, które doświadczyły długotrwałych restrykcji żywieniowych.  Przesadne odmawianie sobie przyjemności z jedzenia może prowadzić do zwiększenia atrakcyjności żywości, a w konsekwencji do częstszego sięgania po zakazane produkty.
Dlatego też często poleca się model 80/20, gdzie 80% diety stanowią produkty zdrowe, a 20% artykuły dostarczające przyjemności. Warto uświadamiać to pacjentom, którzy mają tendencję do myślenia o  jedzeniu w sposób czarno-biały.

Podsumowanie informacji o skutecznych strategiach psychodietetycznych w pracy z pacjentem zmagającym się z jedzeniem emocjonalnym

Jedzenie emocjonalne jest bardzo powszechnym zjawiskiem. Sporadyczne spożycie żywności pod wypływem bodźców emocjonalnych zwykle nie stanowi źródła cierpienia. Wiele osób odbiera takie sytuacje jako przyjemne.
Problem  z jedzeniem emocjonalnym wynika zwykle z nadmiernej częstotliwości zachowań oraz braku innych strategii radzenia sobie z nieprzyjemnymi doznaniami. Warto zauważyć, że wspomniana trudność często dotyczy osób, które nie dbają o swoje podstawowe potrzeby tj. sen, wypoczynek czy spożywanie zbilansowanych posiłków. Ponadto może on być konsekwencją długotrwałych restrykcji dietetycznych.
W pracy z osobami zmagającymi się z jedzeniem emocjonalnym bardzo ważne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu psychodietetycznego. Do przydatnych technik pracy można zaliczyć wprowadzenie czynności alternatywnych oraz odraczanie sięgania po jedzenie. Warto zaznaczyć, że stosowanie tych metod często przysparza podopiecznym wiele trudności. Wynika to z mocno utrwalonych nawyków, schematów działania oraz przekonań, które ulegają stopniowym zmianom podczas pracy psychodietetycznej.
Do zadań specjalisty należy wspieranie pacjenta, zachęcanie do działania mimo drobnych potknięć, pokazywanie postępów i zachęcanie do wprowadzania zdrowego stylu życia i dbania o zaspokajanie podstawowych potrzeb organizmu.