Satysfakcja pacjentów z posiłków jako klucz do sukcesu w zmianie nawyków żywieniowych

Zmiana nawyków żywieniowych i stosowanie się do zaleceń specjalistów wymaga od pacjentów zaangażowania znacznej ilości zasobów psychoenergetycznych. Sama organizacja posiłków i zakupów dla wielu osób stanowi niebagatelne wyzwanie. Dodatkowych trudności mogą przysparzać obawy i przekonania podopiecznych.

Przekonania żywieniowe

Przekonania są to subiektywne poglądy dotyczące świata. Wielu pacjentów gabinetów psychodietetycznych ma przeświadczenie, że efektywna dieta powinna być restrykcyjna i powodować uczucie głodu. Bardzo często są zaskoczeni racjonalnymi metodami proponowanymi przez specjalistów.

Praca nad przekonaniami żywieniowymi

Podczas pracy nad przekonaniami żywieniowymi warto przedstawiać pacjentom rzetelną wiedzę naukową. Ponadto przydatne może okazać się zachęcanie ich do refleksji na temat skuteczności poprzednich oddziaływań dietetycznych. Wiele osób oczekuje restrykcyjnej diety, mimo że w przeszłości podobne oddziaływania nie przyniosły spodziewanych rezultatów. Warto pochylać się z podopiecznymi nad tym tematem i pomagać im w wyciąganiu wniosków.

Satysfakcja z posiłków podczas stosowania diety redukcyjnej

Doświadczenia większości pacjentów pokazują, że w pewnym momencie stosowania diet redukcyjnych poddawali się i podejmowali decyzję o spożyciu produktu lub dania o wysokiej smakowitości.
Konsekwencją tego działania było napięcie psychiczne i wyrzuty sumienia lub nawet zaprzestanie przestrzegania jadłospisu. Ich interpretacja sytuacji wynikała z przekonania o tym, że podczas diety redukcyjnej smaczne posiłki są niedozwolone. Bardzo często było to związane także z myśleniem 0-1 i dzieleniem produktów spożywczych na dobre i złe. Niejednokrotnie za podobny odbiór sytuacji odpowiedzialni byli dietetycy, których metody pracy sprowadzały się do wymagania określonych efektów i wzmacniania poczucia winy.
Okazuje się, że możliwe jest uzyskiwanie satysfakcji z posiłku mimo stosowania się do założeń diety redukcyjnej.

Czynniki sprzyjające uzyskiwaniu satysfakcji z posiłków podczas przestrzegania diety odchudzającej

Czynniki sprzyjające uzyskiwaniu satysfakcji z posiłków podczas stosowania diety redukcyjnej:

1. Stosowanie metody 80/ 20

Zgodnie z tą regułą 80% diety powinny stanowić zbilansowane, odżywcze posiłki a 20% można przeznaczyć produkty typu comfot food.
Specjaliści mogą ułatwiać pacjentom wdrażanie tej metody np. poprzez umieszczenie w planach żywieniowych przekąsek. Podopieczni mogą je dobierać na podstawie ustalonych zasad np. kaloryczności. 
Warto także omawiać jedzenie podczas okoliczności tj. święta, wakacje czy urodziny.
Pacjenci powinni mieć poczucie wolności, a jednocześnie starać się zachować, adekwatny do zdrowego trybu życia oraz sygnałów głodu i sytości, umiar.

2. Wsparcie ze strony najbliższych osób

Bardzo ważne jest także to, aby najbliżsi podopiecznych nie komentowali i nie wyśmiewali ich wyborów żywieniowych. Niestety, w praktyce, rodziny pacjentów, często kwestionują produkty zamieszczone w planach żywieniowych np. ser żółty. Jest to związane z ich przekonaniami żywieniowymi oraz niejednokrotnie brakiem szacunku i zaufania do dietetyków. Wielu podopiecznych zgłasza specjalistom trudności w jedzeniu spowodowane wypowiadaniem przez najbliższych, subiektywnych, sprzecznych z założeniami pracy psychodietetycznej, opinii na temat stosowania diety. Jest to temat często poruszany podczas sesji. Rolą psychodietetyków jest udzielanie wsparcia, edukowanie oraz rozwiewanie wątpliwości pacjentów.

3. Wprowadzanie do diety produktów o wysokiej smakowitości

Do zadań specjalistów należy pokazywanie jak racjonalnie wprowadzać do diety posiłki i produkty
o wysokiej smakowitości. Podczas prowadzenia wywiadów żywieniowych psychodietetycy powinni aktywnie słuchać oraz zbierać wiadomości i wnioski z poprzednich diet. Podczas wizyt kontrolnych przydatne mogą okazać się informacje zwrotne dotyczące poziomu satysfakcji pacjentów z dań zamieszczonych w poprzednich planach żywieniowych. Specjaliści powinni pamiętać o tym, aby zachęcać podopiecznych do szczerego wypowiadania opinii na temat posiłków. Niezwykle istotna w tej kwestii jest relacja między psychodietetykami a podopiecznymi, która umożliwia otwartą komunikację.

W praktyce, w zwiększaniu satysfakcji z posiłków sprawdza się wprowadzanie produktów i dań o określonych cechach sensorycznych tj. zapach, kruchość, chrupkość, barwa, kształt, twardość, smak. Dobrym pomysłem jest zachęcanie pacjentów do zwracania uwagi na zapach i kolor kupowanych owoców i warzyw, dodawania do dań produktów chrupiących np. sałaty lodowej czy orzechów oraz pokazywanie smacznych kompozycji przypraw.

4. Proponowanie elastycznych planów żywieniowych

Bardzo pomocne jest proponowanie pacjentom elastycznych planów żywieniowych, które umożliwiają spontaniczne wybieranie posiłków. Podopieczni otrzymują jadłospisy, dzięki którym z propozycji poszczególnych dań, sami mogą stworzyć menu na cały dzień. Taka metoda pracy znacznie zwiększa satysfakcję z diety.

Umiar w stosowaniu posiłków o wysokiej smakowitości

Niektórzy badacze zwracają uwagę na fakt, że plany żywieniowe składające się wyłącznie z dań o wysokiej smakowitości mogą powodować nadmierną koncentrację na jedzeniu, a w konsekwencji zbyt dużą konsumpcję.
Dlatego dobrze jest proponować pacjentom plany żywieniowe, w których posiłki wysokosmakowite przeplatają się z daniami o umiarkowanej smakowitości. Ponadto, podopieczni nie powinni czuć presji przygotowywania idealnych posiłków. Należy informować ich o tym, że mogą poświęcać czas i uwagę na przygotowanie ciekawych posiłków, wtedy, gdy mają na nie ochotę. Jeśli wolą zjeść zwykłe, szybkie danie, to jak najbardziej będzie to także dobry wybór.
Wyjaśnienie tej kwestii jest niezwykle istotne, ponieważ pacjenci niejednokrotnie zbyt dosłownie przyjmują porady specjalistów. Zdarza się, że zalecenia, które mają być ułatwieniem, stają się przyczyną obaw.

Negatywne przekonania dotyczące stosowania restrykcji pokarmowych

Przykładem błędnej interpretacji zaleceń specjalistów jest lęk przed restrykcjami żywieniowymi.
Część pacjentów ma bardzo negatywne skojarzenia z restrykcjami dietetycznymi np. doświadczenia epizodów nadmiernego jedzenia. 
Mogą one prowadzić do pojawiania się przymusu regularnego spożywania produktów typu comfort food.  Warto rozmawiać z pacjentami o tym, czym tak naprawdę jest restrykcja i przeanalizować przyczyny pojawiania się w przeszłości epizodów nadmiernego jedzenia. Może się okazać, że pacjenci podchodzą do tematu restrykcji w sposób czarno- biały. Oznacza to, że albo w 100% rezygnują z produktów typu comfort food albo odczuwają przymus ich codziennego jedzenia w obawie przed skutkami restrykcji.
Przydatne może okazać się wyjaśnianie terminu restrykcja oraz tłumaczenie pacjentom, że jeśli nie mają ochoty np. na słodycze, to nie muszą ich jeść. Nie jest to wtedy stosowanie restrykcji, lecz zwykły brak chęci na produkt słodki. Warto pochylać się nad doświadczeniami pacjentów i weryfikować czy nadmierne jedzenie w przeszłości nie było związane np. ze źle zbilansowaną dietą lub zbyt niską masą ciała.
Psychodietetycy mogą wspierać pacjentów poprzez pokazywanie im ich aktualnej sytuacji, wiedzy i postępów. 

Podsumowanie informacji o osiąganiu satysfakcji z posiłków podczas procesu zmiany nawyków żywieniowych

Psychodietetycy powinni zwrócić uwagę na temat satysfakcji z posiłków i poruszać go ze swoimi podopiecznymi. Omawiając tę kwestię, istotne może być zauważenie i omówienie przekonań żywieniowych pacjentów. Rolą specjalistów jest pokazywanie podopiecznym metod racjonalnego wprowadzania produktów smakowitych do diety.

Autor: Maria Sobieszek